Mỗi năm, khi nhiệt độ bắt đầu giảm và mùa lạnh trở lại, người dân luôn cảm nhận rõ rệt tình trạng ô nhiễm mùa đông ở Việt Nam ngày càng nặng. Không chỉ Hà Nội mà nhiều tỉnh miền Bắc đều ghi nhận chỉ số AQI liên tục ở mức cam – đỏ, thậm chí tím. Nhiều ngày, bầu trời mù sương, mùi khói xe và bụi mịn hiện hữu rõ rệt. Điều này không còn là hiện tượng nhất thời, mà đã trở thành một mô hình lặp lại hàng năm. Vậy nguyên nhân thật sự nằm ở đâu? Và các gia đình cần chuẩn bị gì để bảo vệ sức khỏe trong mùa ô nhiễm kéo dài?
Vì sao ô nhiễm mùa đông ở Việt Nam nặng hơn các mùa khác?
Gió yếu – không khí khó khuếch tán
Vào mùa đông, miền Bắc thường xuất hiện các đợt gió lạnh từ lục địa Trung Quốc tràn xuống. Tuy nhiên, những đợt gió này mang tính chất lạnh nhưng yếu, khiến không khí hầu như không được khuấy tán. Đây là lý do bụi mịn, khí NO₂, SO₂ từ giao thông và công nghiệp bị giữ lại ở bề mặt đất lâu hơn. Khi không khí không lưu chuyển mạnh, ô nhiễm “kẹt” lại, khiến tình trạng ô nhiễm mùa đông ở Việt Nam trở nên rõ rệt và kéo dài trong nhiều ngày.
Ít mưa – bụi không được “rửa trôi”
Mưa chính là cơ chế tự làm sạch tự nhiên của bầu khí quyển. Tuy nhiên, mùa đông miền Bắc lượng mưa gần như bằng 0. Không có mưa, bụi mịn lơ lửng liên tục, tích tụ nhiều lớp theo từng ngày. Vì vậy, các khu vực đông dân cư, nhiều giao thông hoặc nhà sát mặt đường luôn là điểm nóng cần chống bụi nhà mặt đường suốt cả mùa lạnh.
Nghịch nhiệt giữ bụi sát mặt đất
Nghịch nhiệt (inversion) là nguyên nhân cốt lõi khiến ô nhiễm mùa đông ở Việt Nam tăng cao bất thường. Bình thường, không khí nóng nổi lên cao, không khí lạnh chìm xuống. Nhưng vào mùa đông, lớp không khí lạnh bị mắc kẹt bên dưới lớp không khí ấm hơn phía trên → bụi mịn không thể bốc lên và bị “nén” dưới thấp – nơi con người hít thở. Đây cũng là lý do ô nhiễm mùa đông tại Hà Nội luôn ở mức đỏ – tím vào sáng sớm.
Nhu cầu năng lượng cao vào mùa đông
Mùa đông làm tăng nhu cầu sử dụng máy sưởi, nấu nướng, máy phát điện, đốt than tổ ong (ở một số địa phương), đốt rơm rạ sau vụ mùa. Tất cả những hoạt động này tạo ra bụi mịn và khí độc, góp phần khiến ô nhiễm mùa đông ở Việt Nam ngày càng trầm trọng. Các phương tiện giao thông cũng tiêu thụ nhiên liệu nhiều hơn vì động cơ hoạt động kém hiệu quả trong thời tiết lạnh, làm tăng phát thải.
Ô nhiễm mùa đông ảnh hưởng sức khỏe người Việt như thế nào?
Tăng nguy cơ bệnh hô hấp
Trong thời điểm ô nhiễm mùa đông ở Việt Nam, nồng độ PM2.5 tăng cao khiến niêm mạc đường hô hấp bị kích ứng. Trẻ nhỏ, người lớn tuổi hoặc người có bệnh nền thường bị ho, nghẹt mũi, khó thở nhiều hơn. Nếu nhà bạn ở khu vực gần đường lớn và cần chống bụi nhà mặt đường, đây là thời điểm phải tăng cường lọc không khí trong nhà.
Tác động xấu lên tim mạch
Bụi mịn siêu nhỏ PM0.3 và PM2.5 có thể đi sâu vào mạch máu, tăng nguy cơ đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim. Đây là lý do người già hoặc người có huyết áp cao cần theo dõi thường xuyên chỉ số bụi mịn và hạn chế ra đường vào buổi sáng sớm.
Giảm miễn dịch, dễ ốm mùa lạnh
Không khí ô nhiễm kết hợp thời tiết lạnh và độ ẩm thấp khiến hệ miễn dịch suy yếu. Trẻ em dễ viêm mũi, viêm phế quản, sổ mũi kéo dài. Người lớn thường bị khô da, khô mắt, đau đầu, mất ngủ, đặc biệt nếu không khí trong nhà không được lọc và cấp khí tươi đúng cách. Đây cũng là lý do mọi người quan tâm đến việc mùa đông có nên dùng máy lọc không khí hay không (câu trả lời: có, rất cần thiết).
Đọc thêm: 5 lỗi phổ biến chủ nhà hay mắc phải khi thông gió cho phòng kín
Gia đình cần làm gì để hạn chế ô nhiễm mùa đông?
Dùng máy lọc và cấp khí tươi Airproce AC-160
AirProce AC-160 là giải pháp toàn diện cho các gia đình trong giai đoạn ô nhiễm mùa đông, đặc biệt với căn hộ kín. Thiết bị nổi bật với các tính năng sau:
- 3 tính năng trong 1: Lọc không khí – Cấp khí tươi – Sưởi ấm khí tươi.
- Hiệu quả lọc vượt trội: Loại bỏ 99,99% bụi siêu mịn PM0.3, cùng tạp chất và khí độc VOC.
- Bộ lọc dày nhất thị trường: 4 tầng lọc cao cấp từ 3M (Mỹ), Ahlstrom-Munksjö (Phần Lan), Circul-Aire (Canada).
- Giữ CO₂ luôn dưới 1000 ppm: Đảm bảo oxy dồi dào cho giấc ngủ sâu và trí não tỉnh táo.
- Động cơ EBM Papst (Đức): Vận hành siêu êm 22–29 dB, tiết kiệm điện, không cần bảo dưỡng trong 10 năm.
- Sưởi PTC thông minh: Làm ấm khí tươi vào mùa lạnh mà không gây khô da.
- 5 mức trộn gió + chế độ Auto: Tự động điều chỉnh theo nồng độ CO₂ và chất lượng không khí trong phòng.
- Tối ưu cho nhà chung cư: Giải pháp hoàn hảo khi không thể mở cửa thông gió trong mùa ô nhiễm.
Giữ độ ẩm ổn định trong nhà
Mùa đông thường có độ ẩm thấp, và khi kết hợp với ô nhiễm, da – mắt – mũi dễ bị khô và kích ứng. Giữ độ ẩm từ 45–60% sẽ giúp giảm triệu chứng khó chịu và hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn. Những nhà hay dùng điều hòa nhiệt độ có thể kết hợp máy lọc + tạo ẩm để tăng hiệu quả. Đây cũng là giải pháp quan trọng khi sử dụng máy lọc không khí mùa nồm hoặc khi thắc mắc máy lọc không khí dùng mùa nào.
Hạn chế nguồn bụi và ô nhiễm trong nhà
Khi phải đối mặt với ô nhiễm mùa đông ở Việt Nam, việc giữ không gian sống sạch sẽ giúp giảm đáng kể lượng bụi và VOC trong nhà:
- Lau dọn thường xuyên
- Hạn chế nến thơm, nhang
- Tránh để xe máy trong phòng kín
- Tránh sử dụng máy 110v cắm điện 220v vì dễ gây cháy nổ mùa hanh khô
- Không sử dụng máy lọc không khí cũ hoặc máy lọc không khí nhật bãi vì màng lọc không còn chuẩn, dễ thải ngược bụi
Nếu bạn muốn chọn máy mới phù hợp, có thể tham khảo bài: máy lọc không khí mua hãng nào.
Lời kết
Ô nhiễm mùa đông ở Việt Nam đang trở thành vấn đề lặp lại hằng năm khi bụi mịn, nghịch nhiệt và gió yếu khiến chất lượng không khí giảm mạnh. Để bảo vệ sức khỏe, các gia đình cần theo dõi AQI, hạn chế ra ngoài khi ô nhiễm cao và giữ nhà cửa sạch. Kết hợp thêm giải pháp lọc – cấp khí tươi như AirProce giúp duy trì không gian sống an toàn ngay cả khi phải đóng kín cửa suốt mùa lạnh.
FAQs
1. Vì sao ô nhiễm mùa đông ở Việt Nam luôn nặng hơn các mùa khác?
Do nghịch nhiệt, ít gió và ít mưa khiến bụi không khuếch tán.
2. Mùa đông có nên dùng máy lọc không khí không?
Có. Đây là thời điểm cần thiết nhất để lọc bụi mịn và giảm CO₂.
3. Máy lọc không khí cho văn phòng có cần thiết vào mùa đông?
Có, vì CO₂ trong phòng kín tăng nhanh khi đông người.
4. Bật máy lọc không khí trong bao lâu thì hiệu quả?
Nên bật liên tục ở chế độ Auto hoặc chế độ đêm.
5. Có nên mua máy lọc không khí cũ không?
Không nên vì màng lọc cũ, động cơ xuống cấp, không an toàn.
