Bạn có biết không gian trong nhà có thể ô nhiễm gấp nhiều lần ngoài trời? Nguyên nhân đến từ chính vật liệu xây dựng độc hại như sơn, gỗ ép, amiăng hay keo dán. Những “kẻ vô hình” này âm thầm phát tán khí độc, ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe gia đình. Nhận diện và kiểm soát chúng ngay từ khâu chọn vật liệu chính là chìa khóa để giữ ngôi nhà an toàn, bền vững.
Vật liệu xây dựng độc hại là gì?
“Vật liệu xây dựng độc hại” là vật liệu có VOC/SVOC cao (ví dụ formaldehyde, phthalate), sợi khoáng (amiăng), kim loại nặng (chì) xuất hiện trong sơn, keo dán, gỗ công nghiệp và vật liệu cách nhiệt. Trong nhà ở, nồng độ nhiều VOC thường cao hơn ngoài trời đáng kể; vì vậy kiểm soát nguồn phát thải ngay từ khâu chọn vật liệu là bước tối quan trọng.
Các loại vật liệu xây dựng độc hại nhất trong nhà
Vật liệu có chì
Trong nhiều ngôi nhà cũ, chì thường nằm trong lớp sơn phủ ở cửa, bậu cửa hay lan can. Khi sơn bị cạy, chà nhám hoặc khoan phá, bụi chì li ti sẽ phát tán ra không khí. Loại bụi này cực kỳ nguy hiểm, nhất là với trẻ em và phụ nữ mang thai vì có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.
Gỗ công nghiệp/keo/cách nhiệt
Formaldehyde phát thải từ ván ép, MDF/HDF, ván dăm và một số vật liệu cách nhiệt có thể gây kích ứng mắt–mũi–họng, làm nặng hen suyễn; về dài hạn, formaldehyde được IARC xếp nhóm 1 – chất gây ung thư cho người. Trong môi trường trong nhà, nguồn phát thải đến từ chính vật liệu xây dựng và đồ nội thất, do đó kiểm soát ngay từ khâu chọn vật liệu là then chốt.
Sơn/keo/vecni & vật liệu có VOC cao
Sơn, vecni, chất phủ và nhiều loại keo là nguồn chính phát thải VOC trong nhà. Một số hợp chất như formaldehyde trong sơn tường không chỉ gây kích ứng, đau đầu, khó chịu ngay lập tức mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng lâu dài tới sức khỏe. Thực tế, nồng độ VOC trong nhà có thể cao gấp 10 lần ngoài trời, đặc biệt trong giai đoạn mới hoàn thiện. Vì vậy, thay vì chỉ “đợi mùi bay hết”, cần quản lý chặt nguồn phát thải và đảm bảo thông gió hợp lý.
Vật liệu PVC/vinyl & phụ gia phthalate
Sàn vinyl, giấy dán tường và các bề mặt PVC thường sử dụng phthalate là chất hóa dẻo. Một số phthalate chủ chốt (DEHP, DBP, BBP, DIBP) đã được ECHA nhận diện là SVHC vì tính rối loạn nội tiết, và nhiều nghiên cứu thực nghiệm cho thấy phthalate có thể di cư từ sàn PVC vào bụi nhà — góp phần tăng phơi nhiễm trong không gian kín
Amiăng (asbestos) trong vật liệu cũ
Amiăng từng được dùng trong tấm lợp fibro xi măng, ốp trần và vật liệu cách nhiệt đời cũ. Tất cả các dạng amiăng đều là chất gây ung thư; phơi nhiễm qua hít phải sợi amiăng có thể dẫn đến ung thư phổi, u trung biểu mô và bệnh xơ phổi (asbestosis). Nguy cơ tăng vọt khi vật liệu bị khoan/cắt/phá dỡ, khiến sợi amiăng phát tán vào không khí.
Tác hại của các vật liệu xây dựng độc hại
Tác hại chung
Các vật liệu này khi sử dụng trong xây dựng có thể phát tán bụi và khí độc ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động trong quá trình thi công và cư dân sau khi hoàn thiện công trình. Hít phải bụi mịn và khí độc từ vật liệu này có thể gây ra các bệnh về hô hấp, tim mạch, kích ứng da, mắt cũng như nguy cơ ung thư theo thời gian.
Các tác hại của vật liệu xây dựng độc hại không chỉ xảy ra trong quá trình thi công mà còn kéo dài suốt thời gian công trình được sử dụng, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe cư dân trong nhà.
Đọc thêm: Các bệnh liên quan đến formaldehyde
Tác hại của từng chất
Các chất độc sinh ra từ vật liệu xây dựng độc hại bao gồm nhiều loại hóa chất và khí có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe con người:
- Formaldehyde: Là khí không màu, mùi hăng, phổ biến trong các vật liệu gỗ công nghiệp như ván ép, MDF, HDF, và vật liệu cách nhiệt. Formaldehyde có khả năng gây kích ứng mắt, mũi, họng, viêm da, hen suyễn, các bệnh hô hấp mãn tính và là chất gây ung thư mũi họng, phổi và ung thư máu khi tiếp xúc lâu dài.
- Amiăng: Chứa các sợi nhỏ li ti dễ bay vào không khí, hít phải có thể gây các bệnh nguy hiểm về phổi như ung thư phổi, bụi phổi amiăng, ung thư trung biểu mô màng phổi, màng bụng, màng tim.
- VOCs (Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi): Bao gồm các khí như benzen, perchloroethylene phát thải từ sơn, vecni, keo dán gạch, vật liệu hoàn thiện. Các khí này có thể gây bệnh hô hấp, tổn thương hệ thần kinh trung ương, gan, thận và là chất gây ung thư.
- Kim loại nặng: Chì, thủy ngân thường có trong sơn, phụ gia xi măng, làm tăng nguy cơ các bệnh về thần kinh, phổi, thận và ung thư.
- Khí độc khác: Carbon monoxide (CO), nitrogen dioxide (NO₂), sulfur dioxide (SO₂) có thể sinh ra từ quá trình đốt nhiên liệu trong xây dựng, gây tổn thương hệ hô hấp và tim mạch.
Những chất này thường phát tán trong không khí ở các công trình xây dựng và trong suốt thời gian thi công và sử dụng nhà ở.
Giải pháp thông minh giúp giảm thiểu vật liệu xây dựng độc hại
Lựa chọn vật liệu an toàn ngay từ đầu
Ưu tiên các chứng nhận phát thải thấp: UL GREENGUARD / GREENGUARD Gold, Blue Angel, EU Ecolabel(nhóm vật liệu ốp lát/hoàn thiện
Thay thế gợi ý:
- Sơn/keo: Zero/Low-VOC, có tuyên bố VOC & chứng nhận phát thải thấp.
- Sàn: linoleum, gỗ tự nhiên đạt chứng nhận, đá/gạch; nếu vinyl → phthalate-free.
- Gỗ công nghiệp: vật liệu E0/E1 hoặc đạt GREENGUARD Gold/Blue Angel.
Sử dụng máy lọc khí Airproce AI-600
Ngoài việc lựa chọn vật liệu an toàn ngay từ đầu, việc bổ sung thiết bị lọc khí hiện đại là giải pháp thiết thực để giảm thiểu tác động của vật liệu xây dựng độc hại trong không gian sống. Máy lọc không khí AirProce AI-600 mang đến nhiều tính năng nổi bật:
- Khả năng xử lý khí độc toàn diện: Lọc formaldehyde, TVOCs, bụi mịn PM2.5, vi khuẩn và mùi hữu cơ – những tác nhân phổ biến từ gỗ ép, ván MDF, sơn và keo dán.
- Cấu trúc lọc đa tầng: Kết hợp màng HEPA H13 và 5 kg than hoạt tính, giúp loại bỏ hiệu quả khí thải lâu dài từ vật liệu xây dựng độc hại.
- Hiệu suất mạnh mẽ: Lưu lượng gió 600 m³/h, tối ưu cho không gian rộng 47–73 m², đảm bảo không khí được tuần hoàn liên tục.
- Vận hành êm ái: Độ ồn chỉ từ 25–65 dB, phù hợp cả phòng ngủ lẫn phòng khách.
- Tiết kiệm năng lượng: Công suất 156 W, cân bằng giữa hiệu quả và chi phí vận hành.
- Thiết kế gọn gàng: Kích thước 820 × 410 × 410 mm, dễ bố trí trong nhiều loại không gian.
- Đáp ứng tiêu chuẩn CADR: Giúp người dùng dễ dàng đánh giá hiệu quả làm sạch, đặc biệt trong môi trường có nguy cơ phát thải từ nội thất nhân tạo.
Nhờ sự kết hợp giữa chọn vật liệu thân thiện và ứng dụng máy lọc khí thông minh, gia đình có thể giảm thiểu đáng kể rủi ro sức khỏe từ vật liệu xây dựng độc hại, đồng thời tạo dựng không gian sống an toàn và bền vững hơn.
Xem thêm: Hoàng Kim Ngọc nói gì về máy lọc không khí của AirProce?
Thiết kế các “mảng xanh” trong nhà
Cây xanh không chỉ giúp không gian bớt căng thẳng, dễ chịu hơn mà còn mang lại cảm giác gần gũi với thiên nhiên. Một số nghiên cứu cho thấy cây có thể hỗ trợ hấp thụ khí NO₂ trong điều kiện nhất định, nhưng hiệu quả này không lớn. Trên thực tế, các chuyên gia y tế khuyến cáo rằng cây trồng không thể thay thế cho việc thông gió hoặc dùng máy lọc không khí trong gia đình.
Vì vậy, khi thiết kế “mảng xanh” trong nhà, bạn có thể tham khảo:
- Ưu tiên đặt cây xanh ở gần cửa sổ, nơi có gió và ánh sáng tự nhiên.
- Tránh các loài dễ gây dị ứng hoặc phấn hoa nhiều.
- Duy trì độ ẩm phòng ở mức 40–60% để hạn chế nấm mốc, bụi mạt phát triển.
Lời kết
Để ngôi nhà an toàn, khỏe mạnh trong 2025 và tương lai, hãy kiểm soát vật liệu xây dựng độc hại ngay từ khâu thi công, thiết kế – mua sắm, ưu tiên chứng nhận phát thải thấp và minh bạch thành phần, thi công đúng quy trình an toàn (đặc biệt với sơn chì/amiăng), và vận hành nhà với thông gió tốt và lọc khí đúng chuẩn. Cách làm này không chỉ bảo vệ sức khỏe mà còn tăng giá trị dài hạn của công trình.
FAQs
- “Vật liệu xây dựng độc hại” gồm những gì?
Là các vật liệu phát thải VOC/SVOC (ví dụ formaldehyde, phthalate), kim loại nặng (chì), hay sợi khoáng (amiăng) gây hại cho sức khỏe và chất lượng không khí trong nhà. Nhiều VOC trong nhà thường cao hơn ngoài trời nhiều lần, nên quản lý nguồn phát thải là ưu tiên số 1.
- Sơn “zero-VOC” có hoàn toàn an toàn?
Không hẳn. “Zero-VOC” chỉ nói về hàm lượng VOC trong sơn chứ không bảo đảm độ phát thải thực tế hay SVOC phụ gia; hãy ưu tiên sản phẩm có chứng nhận GREENGUARD (Gold), EU Ecolabel hoặc Blue Angel để kiểm soát phát thải thấp.
- Cây xanh có “lọc sạch” không khí trong nhà không?
Bằng chứng tổng quan cho thấy chậu cây không cải thiện IAQ đáng kể trong điều kiện nhà ở thực tế; để đạt hiệu quả tương đương thông gió tự nhiên cần rất nhiều cây/m². Cây xanh tốt cho tâm lý–thẩm mỹ, nhưng không thay thế thông gió và lọc khí.
- Radon có phải là “vật liệu xây dựng độc hại”?
Radon không phải vật liệu mà là khí phóng xạ tự nhiên từ đất đá có thể xâm nhập nhà; vẫn là rủi ro môi trường sống cần kiểm soát. Mọi nhà đều nên test radon định kỳ và giảm thiểu nếu ≥ 4 pCi/L.
